Pinus sylvestris / Grove den

Onze enige echte inheemse naaldboom. Een echte plant voor de zeer arme gronden een pionier op arme zandgronden. Hier heeft hij een sterke opkomst uit zaad.

dennen in het avond licht

Hij heeft natuurlijk veel voordeel van ons historisch landgebruik gehad. Alles wat groeide werd gebruikt, hout als brandstof en bouwmateriaal, hooiland als veevoer, heide plaggen in de stal en als dak voor de plagge hutten etc. Een ware uitputtingsslag voor de grond. Met als gevolg heidevelden en zandverstuivingen. Met een hoge dynamiek van temperatuur van vocht/water. Een prima kiem en standplaats voor deze boom. Ieder kent waarschijnlijk wel de vliegdennen dit zijn bijna altijd de grove dennen.

vliegdennen en oudere groepen dennen en zaailingen

grove den op armen standplaats met een opvallende groei.

oude den

restant bosbouw

vliegden

vliegden

De heide velden en zandverstuivingen hebben nu minder dynamiek door de grassen die er nu groeien. Dit komt door het andere landgebruik van deze moderne tijd en de droge neerslag van veestapels en auto/industrie. Ook de begrazingsdruk is vele male lichter als vroeger. Toch komt ook nu nog steeds de grove den veel voor als zaailing welke moeiteloos door groeien.

grove dennen bos langzaan aan het terrein winnend

zaalingen grove den na dunning

natuurlijke vorm

jonge groveden in het veld

Hij kent beurtjaren, jaren waarin het zaad kiemkrachtiger dit is een verschijnsel wat bij meer bomen voorkomt. Zaad heeft ook een juiste aaneenschakeling nodig van vocht en temparatuur bv een vorstperioden om de juiste processen in de kiem te starten. Een speel van afbraak en ontstaan van enzymen en hormonen. Maar hij heeft maar weinig nodig om te groeien. En daar waar andere bomen slecht kiemen/groeien kan hij massaal opkomen. Is geen echte bosboom heeft veel licht nodig en is niet concurrent krachtig in het bos. Maar hij groeit daar waar ander bomen het niet doen. Nadat hij zich gevestigd heeft verbeterd de grond langzaam en kan er een struik/boomlaag ontstaan is dit met berk en eik is dit het meest natuurlijke bos wat hier in Drenthe voorkomt. De Den wordt ouder en groter dan zijn concurrenten en handhaaft zich dan ook moeiteloos.
Werd vroeger gebruikt als bosbouwboom en hier staan nog heel wat bestanden en exemplaren van het bijzondere hiervan is dat onder een de dennenbomen bestand een gezonde struiklaag en of een tweede boomlaag ontstaat en dat de dennen ook gezond blijven. Er ontstaat een goed functionerend gemengd bos. Deze boom levert het bewuste grenen hout en vooral als de boom langzaam groeit, is dit heel sterk en bruikbaar.

grove dennen bos met zaailingen

grove den van dik 20 jaar tel de kransen maar

Onderbegroeing met berk en drentse krent. Stam van de groveden op voorgrond

pinus sylvestris bos

onderbegroeing van drentse krent onder grove den

pinus sylvestris bomen

pinus sylvestris, bos met begrazing

grove den langs een zandweg, wat scheef gewaaid

Eigenschappen; groeit het best op een lemige en of arme zandgrond op een natte standplek wordt hij niet oud, heeft een trage tot langzame groeisnelheid behalve vlak na het kiemen dat maakt hij scheuten van wel 50 cm, een in de jeugd een brede kegel vormige kroon welke al snel een grillige vorm krijgt een niet gesloten kroon, hoogte 30 meter of meer maar kan ook behoorlijk breed worden, leeftijd > 150 jaar of meer op een ongestoorde plaats eeuwen oud, de naalden verteren langzaam.

Herkenningspunten, gemiddeld 5 cm lange stijve blauwachtige gedraaide naalden bij de groeischeuten kunnen deze wel tot 10 cm lang worden, geel grijze twijgen, geelbruine knop soms met veel hars, stam meerkleurig een bruine/warm rode kleur in de jeugd later een stuk bruingrijzer met diepe groeven. Een algemeen kenmerk van de Grove den is zijn blauwe kleur. En een enorme genetische verscheidenheid in het uiterlijk van de takken en naalden. Ook de standplaats en leeftijd van de boom hebben hier een grote invloed op.

Naalden, bloemen en dennen appels van jonge en oudere bomen. Foto’s aanklikken voor vergrotingen.

tak grove den

tak van oude den

eindknop groveden

groeischeut grove den

loten van een gezonde boom op leeftijd

takken oude boom

eindknop en tak van den op leeftijd

Jonge grove den geeft nog geen kegels, nog te jong.

jonge uitlopende groveden

grovedennen bos aanplant met een enorme groei lijkt hierdoor op een zwarte den maar is het niet

groei van een zwarte maar door de gedraaide naalden toch een groveden

uitlopende groveden Staat op een voedingsrijke standplek, groeit enorm.

grove den in het voorjaar

grove den in het voorjaar na de bloei van de mannelijke bloemen

vliegden met oude en jonge kegels

jonge kegels

oudere grove den, alles tak naalden etc is kleiner en fijner niet de hler tak is bezet met naalden

uitlopende mannelijke bloem grove den

groveden met jonge kegels

jonge kegels nieuwe eindknop in juni

ontluikende mannelijke bloem grove den

kegels van de grove den 1,2 en 3 jarig

kegel pinus sylvestris

stam en takken

dennen stammen

fragment kroon grove den

stam groveden, een solitair staande boom. Er was geen noodzaak voor hoogte groei. De driekleurige stam valt op.

pinus sylvestris stam

vertakking pinus sylvestris. de zwarte den heeft een duidelijke meer doorgaande stam. Bij het herkennen van een boom kijken naar het complete plaatje. de groveden heeft ook wel eens een doorgaande stam.

grove den met kraaiheide, onder de den is het iets meer schaduw en wat vochtiger met als gevolg dat de kraai heide zich hier beter voelt dan andere heide

---

---

Deze stokoude grove den geeft even een school voorbeeld van overleven. Hoe oud? Geen idee durf niet te gokken. Het hele gebied hier in het jeneverbesstruweel op het mantingerveld ademt rust en stilstand uit. Voor onze maatschappij is stilstand achteruit gang. Hier voor de natuur is het elk jaar een kans op het maken van nakomelingen. Stilstand in de groei/biomassa is dan ook niet erg. De boom maakt nog steeds nieuwe takken aan maar ook sterven er continu takken, alleen aan nieuwe takken geeft een den dennen appels met zaad. Op deze manier past de boom zich aan de standplaats aan. Elke standplaats heeft het vermogen om een hoeveelheid biomassa te produceren. Op deze plek is dat weinig, grof zand houdt weinig vocht en hummus vast. Ze waren vroeger niet dom en de slechtste gronden werden het laatst ontgonnen.

 

---

---

Stok oude vliegdennen Mantingerveld
Een oeroud heide en zandverstuiving gebied. Vroeger werden de woeste en moeilijk bereikbare terreinen als laatste ontgonnen. Delen zijn wel vlak gemaakt maar er is nooit intensieve landbouw op toegepast. Het terrein wordt vergroot door natuurmonumenten door landbouwgrond aan te kopen en af te graven.
Op een vroeger vlak gemaakt gedeelte staan deze vliegdennen. Helaas het heide haantje heeft hier enorm toegeslagen, van de meeste heide is de plant aangevreten en verdroogt. De hei gaat hier dood aan het heidehaantje, is nu een plaag door het gebrek aan dynamiek in het beheer, de heide wordt veel minder verjongd door maaien of plaggen en veel minder bekend maar verouderde heide en verdroogde graspollen werden verbrand en diende als meststof voor jonge planten.
Twee links hierover; http://edepot.wur.nl/168784

vroeger zou dit beheerd worden met afbranden

vliegdennen mantingerveld

drie vliegdennen verspreid op de vlakte

De hoge leeftijd van de vliegdennen is te zien aan het doodde hout en de kronkelende stammen. Wind en het herstel hiervan hebben hier voor gezorgd. Elke standplaats kan een bepaalde biomassa herbergen wordt een boom groter dan verzwakt hij en er breken takken uit of de boom gaat scheef staan. Vliegdennen zijn ongelofelijk taai en herstellen zich praktisch altijd. Hier op het Mantingerveld hebben de vliegdennen een eigen uiterlijk leeftijd (ouderdom) en de standplaats (vlakte,wind) zijn hier voor verantwoordelijk.

vliegden met gras onder de boom, andere groeiomstandigheden

gedraaide kronkelende stammen vliegden

vliegden met hulst, hulst is altijd een teken van stabiliteit en ouder landschap

vliegden mantingerveld

stam vliegden met dood hout

pinus sylvestris

stam vliegden

vlieg den met enkele jeneverbessen

---

---

Een stuk natuur waar heel weinig is ingegrepen door ons.

Het is een oerbos met Grove dennen waarvan diverse exemplaren aan het sterven zijn. Een Grove dennen bos met sociale differentiatie. Dit bos verteld ons dan ook dat een grove dennen bestand of een grote groep zaailingen vanzelf over kan gaan in een natuurlijk bos al zal dit natuurlijk door de aard van de Grove den lang duren. Het is een taaie plant die niet zomaar dood gaat.  Tegen dit bos met grove dennen ligt er een stuk met berken een berkenbroek. De foto’s beginnen hiermee. de omstandigheden zijn dan ook wat natter. Gaande weg langs het pad loopt de grond omhoog. Het wordt droger en armer, dit is goed te zien aan kleiner worden van de grove den en het schraler worden van de onder begroeiing.

 

grove den met onder begroeiing, foto van het bos langs een zandweg